Tình trạng nhiều doanh nghiệp ở các ngành nghề, địa phương cắt giảm đơn hàng liên tục từ quý IV/2022 đến nay đã dẫn đến hàng trăm ngàn người lao động bị giảm giờ làm, mất việc làm, nhất là tại các khu công nghiệp, ảnh hưởng tới đời sống của người lao động.
Số người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần tiếp tục tăng trong những tháng đầu năm nay, trong khi đó số doanh nghiệp thành lập mới giảm. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến mọi lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, đặc biệt trong các ngành dệt may, da giày, sản xuất linh kiện điện tử ở nhiều vùng, miền trên cả nước, đại biểu Quốc hội cho biết tại phiên Quốc hội thảo luận tại tổ sáng ngày 25/5.
“Hiện nay tình trạng lao động mất việc làm, giảm thu nhập đang là vấn đề thực tế đáng lo ngại”, đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa (đoàn tỉnh Hải Dương) nhấn mạnh.
Lý giải việc người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần ngày càng nhiều, tại báo cáo tháng 3, Bộ Lao động thương binh và xã hội cho rằng lao động làm việc trong khu công nghiệp có thu nhập thấp, khả năng tích lũy không nhiều. Khi mất việc làm, họ đối mặt với chi tiêu trước mắt nên nghĩ ngay tới bảo hiểm xã hội một lần. Theo thống kê, nhóm từ 20 đến 40 tuổi chiếm 77,5% tổng số người rút, trong khi sau độ tuổi 40 chiếm 22,5%.
Đại dịch, cắt giảm việc làm cũng thúc đẩy tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần diễn ra phổ biến hơn, trong khi liên kết, hỗ trợ từ chính sách bảo hiểm thất nghiệp hiện nay còn yếu.
Đặc biệt, trong bối cảnh già hóa dân số nhanh, dự báo đạt 23,3 triệu (chiếm 20,9% dân số) vào năm 2040, tình trạng rút một lần gia tăng khiến độ bao phủ an sinh ngày càng thu hẹp. Tương lai, ngân sách nhà nước phải chi trợ cấp xã hội nhiều hơn cho người già không hưu trí, báo cáo nêu rõ.
Trước tình trạng này, nếu không có những giải pháp mạnh mẽ, khả thi, tạo ra chuyển biến, thay đổi rõ rệt thì thị trường lao động sẽ chịu nhiều rủi ro, thách thức, người lao động sẽ gặp rất nhiều khó khăn, theo đại biểu Thoa.
Đặc biệt, trong số những người mất việc làm, giảm thu nhập có phần đông trong độ tuổi thanh niên, là trụ cột gia đình. Tình trạng này kéo dài sẽ gây gánh nặng lớn về mặt an sinh, dễ dẫn đến gia tăng tệ nạn xã hội, theo đại biểu Thoa.
Đến nay, Chính phủ đã có một số giải pháp tháo gỡ, giải quyết điểm nghẽn như ứng dụng chuyển đổi số trong tìm kiếm nhân lực, việc làm, giải ngân vốn đầu tư công, gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp. Tăng cường kết nối cung - cầu lao động, hỗ trợ người lao động tìm kiếm việc làm, lần đầu tiên triển khai thí điểm sàn giao dịch làm việc trực tuyến toàn quốc; kịp thời hỗ trợ người dân, người lao động bị mất việc, giảm giờ làm.
Bên cạnh đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”.
Tuy nhiên, đại biểu Thoa cho rằng cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa để hỗ trợ giải quyết khó khăn cho khối doanh nghiệp vừa và nhỏ, cắt giảm điều kiện, đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi; có cơ chế rõ ràng để tăng cường trách nhiệm giải trình của công chức, người đứng đầu cơ quan hành chính, góp phần giảm tình trạng e sợ, đùn đẩy trách nhiệm; không dám làm, không dám quyết định.
Ngoài ra, cũng cần cần có giải pháp hỗ trợ thanh niên trong việc học tập, định hướng nghề nghiệp, trang trải tài chính, tìm kiếm việc làm, trong đó, cần có các biện pháp cụ thể và thiết thực như chính sách tín dụng cho sinh viên, miễn giảm học phí, kết nối đơn vị giáo dục dạy nghề với doanh nghiệp để đảm bảo việc làm cho lực lượng lao động trẻ này.
Đại biểu Đặng Hồng Sỹ (đoàn tỉnh Bình Thuận) cho rằng tình trạng mất việc làm tăng tập trung ở các tỉnh thành có nhiều khu công nghiệp. Tốc độ tăng trưởng năm 2022 cao, thu ngân sách vượt chỉ tiêu, tuy nhiên, đời sống người dân thì còn nhiều khó khăn, đòi hỏi Chính phủ cần có giải pháp tháo gỡ kịp thời.
Ông Sỹ cho rằng tình trạng này là do nhiều doanh nghiệp không tiếp cận được nguồn vốn, hoạt động sản xuất, kinh doanh đình trệ. Do đó, cần tiếp tục quán triệt triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động, tổ chức các hội chợ xúc tiến thương mại để khai thác các thị trường mới; đồng thời có giải pháp hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp, đặc biệt với các doanh nghiệp liên quan đến bất động sản.
Ngoài ra cần đẩy mạnh các giải pháp phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, sắp xếp tổ chức cơ cấu, nâng cao chất lượng đầu vào của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
