Hạt gạo nhân văn

Cỏ May và 'hạt gạo tử tế'

Từ một tổ hợp xà bông nhỏ, cha anh đã lèo lái conthuyền Cỏ May qua bao sóng dữ, để tạo dựng 6 nhà máy chế biến thức ăn chănnuôi, chế biến lương thực, sản xuất bao bì, resort ở Phú Quốc… Ông mất đi khiký túc xá dành cho những sinh viên nghèohiếu học còn dang dở với bao dự định tốt lành dành cho nông nghiệp công nghệcao..

Cha anh đã từng bỏ 40 tỷ đồng để xây ký túc xá cho sinh viên và âm thầm cấp học bổng cho các sinh viên nghèo suốt một thời gian dài. Ông có thói quen đúng ngày mùng một tây hàng tháng là trực tiếp ra ngân hàng chuyển tiền cho các sinh viên, chuyển cho từng em, báo cho từng em. Cái bóng quá lớn của cha với anh không hề là thách thức, mà là niềm tự hào. Anh tiếp nhận tất cả bằng trái tim mẫn cảm giàu tình yêu thương đã được nuôi dưỡng từ thủa ấu thơ.

Nằm trong khuôn viên Đại học Nông Lâm, Thủ Đức, TP.HCM, ký túc xá Cỏ May khang trang hiện đại được thiết kế đầu tư dành riêng cho các sinh viên nghèo học giỏi. Mỗi tuần đều đặn, Cỏ May chuyển cho mỗi sinh viên số tiền 280.000 đồng. Một sinh viên giỏi một năm có thể nhận được mức học bổng lên tới gần 30 triệu đồng. Tính ra, năm đầu, mức chi cho 200 sinh viên chỉ khoảng gần… 10 tỷ đồng. Những năm sau, khi 432 sinh viên vào ở đầy, con số này sẽ lên tới 18 – 20 tỷ đồng/năm.

Cỏ May chi ra một số tiền khổng lồ như thế, đổi lại, các sinh viên cần phải làm gì?

“Hãy cứ học giỏi, ngoại ngữ tốt, khi đó các em muốn kiếm học bổng đi du học nước ngoài cũng dễ. Các em muốn bay đâu thì bay, chỉ cần về Sa Đéc thắp cho ông cụ nén nhang…”, Phạm Minh Thiện cho biết.

Nhìn vào bảng thành tích học tập “siêu khủng” của các em như Lê Hữu Thông quê Quảng Ngãi, thủ khoa đại học Khoa học tự nhiên với điểm tổng kết năm nhất 9,44; Trần Thị Minh Trang quê Lâm Đồng, sinh viên năm 4 khoa Công nghệ phần mềm đại học Công nghệ thông tin với điểm trung bình tích lũy ba năm là 8,96…mới hiểu người đã góp phần chia sớt nỗi nhọc nhằn hàng ngày để giúp các em sinh viên có nhiều cơ hội học tập và việc làm sau này, có cơ hội tỏa sáng.

Nụ cười hiền như tên gọi, cách ứng xử chân thành, giản dị, biết hài hước cả những lúc cơ cực nhất… Thiện luôn thu hút người đối diện bằng cái tâm trong sáng, sự minh bạch trong mọi hành xử.

Ngày nhỏ anh thường được cha gọi là “dế mèn”, giờ lớn lên, giống cha mình, mỗi kỳ tuyển sinh anh đều rất bận rộn. Đích thân anh cùng đội ngũ nhân viên của mình tìm hiểu thông tin trên báo chí qua mỗi kỳ tuyển sinh, để chọn ra những người xứng đáng.

Anh luôn tự nhắc nhở mình phải cư xử với tất cả mọi người bằng lương tâm, bằng lòng trắc ẩn thì trước khó khăn thất bại sẽ dễ xử lý hơn. Văn hóa Cỏ May trước hết mọi người đều phải được tôn trọng. Để được tôn trọng, phải có văn hóa tự trọng. Điều Thiện sợ nhất là tư duy ban phát, xin cho tồn tại trong ký túc xá…

Giữ được một phong thái tự tin, chủ động trong mọi hoàn cảnh, sức mạnh đó có được là nhờ anh đã mặc định trong đầu mình rằng đang cố gắng viết tiếp câu chuyện của ba, và coi đó là mục tiêu, là niềm vui phấn đấu.

“Mỗi khi làm được việc gì, giống như là tự báo cáo với ba vậy đó. Ba tôi rất yêu quê hương, thành ra mình làm gì có lợi cho quê hương cũng là điều ba mơ ước”. Trước khi mất ba nói với bạn bè: “Mình hoàn thành nghĩa vụ rồi”.

Nỗi lo duy nhất còn lại về Thiện của người cha đó là cậu con út của mình quá từ tâm. “Từ tâm cũng tốt, nhưng chỉ sợ thằng Thiện từ tâm quá!”. “Cha sợ tôi từ tâm quá xách đi cho hết trơn”.

“Giờ thì ba có thể hoàn toàn yên tâm ra đi rồi. Mọi thứ vẫn tăng trưởng đều, anh em hòa thuận, đồng cảm với cha trong nhiều vấn đề. Cuộc chuyển giao thế hệ của cha đã hoàn tất có lẽ nhờ các con đều được truyền nghề nhiệt tình, giao công việc nhiều hơn…Cha tôi là người cứng rắn và kiên định, nhưng rất nhân hậu. Khi gia đình bắt đầu nghiệp kinh doanh bằng cơ sở sản xuất xà bông, ba đi quanh năm suốt tháng, mỗi lần nghe tiếng xe honda 67 mới biết ba về. Thấy cha bán buôn vất vả, tần tảo vô cùng.

Khi trở về với Cỏ May, cảm nhận đầu tiên của tôi là về lòng tốt, sự tử tế nơi cha đã gieo trồng. Nhiều khi anh kỹ sư của nhà máy bất chấp mưa gió, đêm hôm, đội mưa chạy một hai chục cây số đến nhà máy sửa chữa cái máy bị hư, mặc dù chẳng ai biết. Được làm thành viên trong mái ấm mà chữ tình rất đầy, rất lớn khiến tôi cảm thấy tự hào, động lực cống hiến đẩy lên rất nhiều.

Ba vừa là ba, vừa là sếp, vừa là chủ, khi không còn ba, không còn thầy, không còn sếp, có sự hụt hẫng nhất định. Có những việc ba sài tiền rất lớn cho mọi người, ông có thể giúp đỡ bạn bè một, hai tỷ là chuyện thường, nhưng cái đồng hồ ba xài là chiếc senco cũ rích 20 năm nay, chiếc dép ba dùng cũ đến nỗi cho không ai lấy…Cho cá nhân mình hầu như ba không có nhu cầu, ông thường nói với tôi “ba ngày trăm ngàn xài không hết”. Trước khi mất ba không căn dặn điều gì, gần như trong cuộc sống hàng ngày ba đã dặn rồi”, Thiện chia sẻ.

Hiểu rõ con đường phải đi

Cách điều hành của cha, một “lão nông chân đất” không khác mấy so với một doanh nhân “chân giày” như anh. Cha anh là người có tầm nhìn xa, hiểu rất rõ con đường phải đi. Anh chỉ là người hiện thực hóa con đường đó. Hiện hơn 10 loại gạo của Cỏ May đều đạt chất lượng xuất khẩu, không thua kém sản phẩm nào của các nước láng giềng mà giá lại thấp hơn khoảng 2.000 đồng/kg.

Tuy nhiên, nỗi buồn lón nhất của anh là thấy người nông dân nước mình nghèo quá. Nhìn về bức tranh nông nghiệp, thấy những sản phẩm nông nghiệp tạo ra giá trị thấp quá; trong khi ở Singapore cái gì cũng rất đắt tiền, từ đôi dép đến mớ rau, cái quần, cái áo…, thì ở vùng quê nước mình cái gì làm ra bán cũng rẻ. Cây lúa, hạt gạoViệt Nam có tiếng là xuất khẩu lớn nhất nhì thế giới nhưng chưa có được thương hiệu giá trị.

Hiện tại hai nhà máy của Cỏ May bao tiêu theo kế hoạch khoảng vài ngàn tấn lúa/năm, vừa tìm cho mình vùng nguyên liệu cao cấp, vừa tìm mô hình liên kết hữu hiệu để tăng diện tích lúa liên kết, với mong muốn chủ động hơn trong kế hoạch kinh doanh.

“Lối thoát vẫn là thị trường thế giới, không phải làm tới đâu hay tới đó nữa. Đối tượng được trông cậy nhiều nhất vẫn là doanh nghiệp. Câu chuyện sạch trong điều kiện thực tại của miền Tây phải dần dần từng bước. Muốn liên kết thành công thì doanh nghiệp phải hy sinh, tự làm chuột bạch cho chính mình. Để tạo lập môi trường sạch từ kẻ bán, người mua là bài toán khó nhất với doanh nghiệp, câu chuyện Mekong xanh chỉ có thể giải quyết bằng công nghệ, thị trường; phải xử lý từ thị trường đến các nhà nghiên cứu rồi mới đến gốc. Có lẽ đây là một quy trình ngược nhưng cần thiết và phù hợp", anh phân tích.

Hệ sinh thái Cỏ May

Cỏ May đang phát triển theo hướng nông nghiệp thông minh, với đầu tư lớn cho nghiên cứu phát triển sản phẩm bằng công nghệ hiện đại như rơm và nấm rơm, tinh dầu chiết xuất từ cám gạo, nhu cầu thực phẩm của thị trường… từ đó về cùng nông dân sản xuất. Chuyển giao công nghệ trồng nấm rơm sạch cho nông dân với giá tượng trưng, miễn sao bà con làm đúng quy trình, Cỏ May sẽ quay lại để bao tiêu thị trường. Nhưng quy trình này luôn phải thỏa mãn hai điều kiện: không hại đến môi trường và ưu tiên triển khai những cái có lợi, có giá trị cao cho xã hội.

Anh vừa mở một quán cà phê mang tên Cỏ May tại TP.HCM như một cách giới thiệu sản phẩm bằng …đối chứng. Trong không gian lãng mạn đầy hoa, âm nhạc nhẹ nhàng, thực khách có thể thưởng thức các món ăn từ nông trường sinh thái của Cỏ May với giá 55.000 đồng/suất toàn “của nhà trồng được” như gạo dẻo, rau củ quả, cá phi lê, nấm rơm… Đây cũng là cách để anh thăm dò thị trường nông sản, khuyến khích người Việt dùng hàng Việt. Sự kiện “Cooking Show” của Cỏ May Imexco được tổ chức tại cà phê Cỏ May đã được đánh giá rất cao về nỗ lực tận dụng mọi phụ phẩm, chính phẩm vào căn bếp của người Việt.

Anh còn cho biết: “Phụ phẩm của cá tra xuất khẩu lâu nay toàn dùng để bán cho các công ty chế biến bột cá, mỡ cá. Hôm rồi, bộ phận chế biến thủy sản Cỏ May đã tách da cá riêng để xuất đi Singapore với giá gấp rưỡi so với bán phụ phẩm".

Bên cạnh đó, nông trường sinh thái Cỏ May còn có tour du lịch tham quan và nghỉ dưỡng mang tên “Trở lại thiên nhiên” với mong muốn đem đến cho mọi người cơ hội được hòa mình vào sông nước, hoa trái, thưởng thức sản vật thiên nhiên đặc trưng bản địa, cảm nhận từng lá sen non, từng bông điên điển, con cá rô đồng, cá lóc đồng...

"Công thức của tôi là Nông nghiệp + Tri thức+ Công nghệ = Người ta. Chính vì vậy ở đây, tới cành hoa dại ven đường cũng xinh nữa…”, Thiện nói.

Với Công ty Cỏ May Bách Hoa vừa thành lập, “chàng nông dân lãng tử” Phạm Minh Thiện cho biết: “Tôi ráng làm cho người Thái phải nể cái “Bách hoa cung” của Cỏ May ở Sa Đéc. Bách Hoa sẽ cung cấp hoa (chủ yếu là hoa hồng) và rau củ quả cho toàn vùng theo công nghệ Israel, cùng các sản phẩm có giá trị gia tăng khác như tinh dầu hoa hồng, dược phẩm, mỹ phẩm từ hoa hồng.

Cỏ May Bách Hoa đang nghiên cứu quy trình trồng hoa công nghệ cao, tự động hóa, không thuốc bảo vệ thực vật, tạo nên những gói giá trị hoa sống đặc trưng để cung cấp cho thị trường TP.HCM cùng các thành phố lớn khác trong và ngoài nước. Hệ thống 100 phòng đạt tiêu chuẩn resort bốn sao sẽ kết hợp với sản vật địa phương để tạo dựng thương hiệu cho hoa Sa Đéc cùng các lễ hội hoa, ẩm thực hoa…Mục tiêu của Cỏ May Bách Hoa là có thể giữ chân 20.000 đến 30.000 du khách mỗi năm”.

Anh tâm sự: “Nghề nghiệp nào cũng có cách cống hiến khác nhau. Doanh nhân cũng vậy, một nghề không có thời gian kết thúc công việc, không có thời gian bắt đầu... Tôi không nghĩ mình sẽ làm gì để được gì, mà nghĩ mình nên làm gì, muốn làm gì? Làm với sự nhiệt tình, trong sáng trong công việc.

Nghề nào cũng đòi hỏi sự dấn thân và trách nhiệm. Suốt 30 năm lập doanh nghiệp của gia đình, thương hiệu Cỏ May được tạo dựng cả phần xác và phần hồn. Nếu không tạo được phần hồn cho doanh nghiệp sẽ thiếu tính bền vững. Phần hồn của Cỏ May nằm ở sự đóng góp cho xã hội, cam kết tính bền vững của mình, trách nhiệm với xã hội của mình. Một doanh nhân đòi hỏi cái tâm, nếu không có tâm chẳng khác nào con buôn”.

Nói về quản trị và nghệ thuật lãnh đạo trong công ty, anh Thiện cho rằng phải đặc biệt coi trọng trách nhiệm và lòng tự trọng, phẩm giá của mỗi con người. Trong nội bộ Cỏ May, lòng từ tâm của người cha dường như đã thấm vào từng nhân viên, và anh chỉ muốn thổi thêm tinh thần văn minh trong ứng xử.

“Tôi muốn gắn trách nhiệm xã hội vào trong cách hành xử của từng người. Một khi những người Cỏ May có cách hành xử văn minh hơn sẽ lan tỏa giá trị cho cộng đồng", anh nói.

Hiện nay, hàng năm Cỏ May đều trao 6 đến 8 căn nhà tình nghĩa cho các gia đình công nhân viên khó khăn; mỗi ngày một người được nhà máy cho 15 ngàn để bỏ vào sổ tiết kiệm, để đến 40 tuổi nghỉ làm, mỗi người cũng có khoảng 70-80 triệu đồng lận vốn. Còn với bên ngoài, Cỏ May hỗ trợ thường xuyên chương trình nhịp cầu nhân ái, căn nhà tình nghĩa.

Làm giàu đến một mức nào đó, người doanh nhân lại trở thành nhà văn hóa, giáo dục, đó dường như là đích đến của mỗi doanh nhân.