Thước đo đổi mới sáng tạo khu vực công

Trong thập niên vừa qua, Việt Nam đã có nhiều thành tựu đáng kể trong phát triển một nền kinh tế hiện đại dựa trên đổi mới sáng tạo (ĐMST) và ứng dụng các tiến bộ của khoa học công nghệ.

Báo cáo Chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) công bố Việt Nam xếp vị trí 48/132 quốc gia, nền kinh tế và thuộc nhóm quốc gia đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ qua.

Theo các nghiên cứu tại Diễn đàn Quỹ Đầu tư Khởi nghiệp sáng tạo 2022, Việt Nam là một trong ba trụ cột chính của Tam giác vàng khởi nghiệp Đông Nam Á đối với đầu tư cho ĐMST nói chung và khởi nghiệp nói riêng.

Trong 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam thu hút gần 500 triệu USD đầu tư vào ĐMST. Số lượng các thương vụ đầu tư ở các vòng gọi vốn giai đoạn sau đã cao hơn so với cùng kỳ năm 2021, một lượng lớn các công ty startup Việt Nam đang dần lớn mạnh, thu hút được nguồn vốn lớn hơn qua các năm.

Có thể nói hệ sinh thái ĐMST Việt Nam đã bắt đầu hình thành và đạt được những kết quả tích cực trong thời gian vừa qua đặc biệt ở khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, để xây dựng một hệ sinh thái ĐMST mang tính bền vững và đồng bộ thì kinh nghiệm quốc tế cho thấy sự vào cuộc của khu vực công đến từng cán bộ, công chức, viên chức là một yếu tố then chốt để kiến tạo nên một hệ sinh thái ĐMST hiệu quả.

Việc thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công là mục tiêu chính của các chính phủ. Xây dựng khả năng nhận dạng và đánh giá khả năng ĐMST trong khu vực công, đặc biệt là trong xây dựng chính sách, cung cấp dịch vụ là cần thiết để các chính sách và dịch vụ công hướng tới mục tiêu và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng tốt hơn và hiệu quả hơn.

ĐMST trở nên quan trọng khi các cách tiếp cận truyền thống không thể giải quyết các vấn đề phức tạp và nan giải mà xã hội phải đối mặt. Sau một quá trình nghiên cứu, tham vấn chuyên sâu, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phối hợp cùng Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam xây dựng Thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công tại Việt Nam.

Đề án nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ Sáng kiến Đổi mới sáng tạo vì người dân (CPII) thuộc Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI), với sự tài trợ chính đến từ Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT).

Ông Vũ Quốc Huy - Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá: "Thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công được xây dựng nhằm cung cấp góc nhìn tổng quan trong việc hình thành khái niệm và đo lường ĐMST và năng lực ĐMST trong khu vực công. Đồng thời, việc thử nghiệm khung tiêu chí giúp các đơn vị trong khu vực công nhìn nhận rõ mức độ và động lực của đơn vị mình".

Ông Huy kì vọng, trong tương lai, thử nghiệm khung tiêu chí ĐMST trong khu vực công sẽ là thước đo tin cậy để các đơn vị, tổ chức trong khu vực công tự đánh giá được năng lực ĐMST của mình, từ đó điều chỉnh và triển khai các giải pháp phù hợp dựa trên các khuyến nghị được xây dựng bởi chuyên gia của NIC.

Ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia đã nhấn mạnh tới tầm quan trọng của ĐMST trong khu vực công, trong đó gồm tác động và động lực ảnh hưởng tới môi trường ĐMST tại Việt Nam cũng như cơ hội và thách thức của công tác ĐMST trong khu vực công.

Theo ông Võ Xuân Hoài, ĐMST sẽ góp phần tăng mức độ cạnh tranh của nền kinh tế, giúp tăng trưởng kinh tế xanh, mở rộng quan hệ hợp tác, mang lại giá trị cho toàn bộ người dân trong tương lai 10 năm tới với 4 trụ cột chính, bao gồm: các yếu tố đầu vào của ĐMST, năng lực ĐMST, quá trình ĐMST và đầu ra ĐMST.

Những kết quả thu thập ban đầu từ khảo sát thử nghiệm tại Cục Đầu tư nước ngoài, Cục Quản lý Đăng ký Kinh doanh và Cục Quản lý Đấu thầu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; và Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh Quảng Ninh, Ninh Thuận và Sở Nội vụ của tỉnh Đắk Lắk đã chỉ ra một số tín hiệu đáng mừng.

Khoảng 36% người được hỏi của Bộ Kế hoạch & Đầu tư và 27% người được hỏi ở 3 tỉnh cho rằng đơn vị mình thực hiện đổi mới sản phẩm, dịch vụ trong 2 năm qua; 55% cá nhân ở đơn vị cấp bộ và 60% cá nhân ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị thực hiện đổi mới quy trình và ĐMST trên hết nhằm cải thiện hiệu suất, hiệu quả của đơn vị.

Tỷ lệ nhân lực đáp ứng các yêu cầu đề xuất và thực hiện ĐMST khá cao. Hơn 50% cá nhân được khảo sát đánh giá quy trình, thủ tục tiến hành ĐMST là nhanh chóng, linh hoạt. Khoảng 68,2% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp bộ và 35,7% cá nhân được hỏi ở đơn vị cấp tỉnh cho rằng đơn vị mình đã có chiến lược ĐMST.

Tuy nhiên, hoạt động ĐMST trong khu vực công vẫn còn tồn đọng những hạn chế như đơn vị cấp tỉnh ít có ngân sách riêng, gặp khó khăn hơn về tài chính cho ĐMST và ít nhận được hỗ trợ về tài chính để thực hiện ĐMST.

Từ ý nghĩa và kết quả hoạt động trên, trong thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nói chung và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia nói riêng sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan, đối tác trong và ngoài nước để huy động nguồn lực hỗ trợ khu vực công khắc phục các khó khăn, rào cản để có thể ĐSMT thành công.