Năng suất lao động nhiều ngành kinh tế chủ lực của Việt Nam xếp sau Campuchia

Quỳnh Chi - 13:34, 08/05/2018

TheLEADERNhững ngành quan trọng nhất của nền kinh tế Việt Nam như công nghiệp chế biến chế tạo, xây dựng, vận tải kho bãi hiện có năng suất lao động đứng sau Campuchia.

Năng suất lao động nhiều ngành kinh tế chủ lực của Việt Nam xếp sau Campuchia
Năng suất lao động ngành chế biến chế tạo còn chưa cao.

Theo báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam 2018 với tựa đề "Hiểu thị trường lao động để tăng năng suất", năng suất lao động của Việt Nam đã có mức tăng trưởng tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế và chưa được cải thiện nhiều sau 10 năm. 

So sánh trên phương diện quốc tế đặt trong mối tương quan với các nước Đông Bắc Á và ASEAN tính đến năm 2015, năng suất lao động ở 9 nhóm ngành của Việt Nam đều ở mức gần hoặc thấp nhất.

Tính trung bình trong giai đoạn 2008 - 2016, các ngành kinh tế có năng suất lao động ở mức cao là các ngành khai khoáng, sản xuất và phân phối điện, khí; hoạt động tài chính ngân hàng và bảo hiểm, hoạt động chuyên môn khoa học và công nghệ, hoạt động kinh doanh bất động sản và cung cấp nước.

Trong khi đó, ngành công nghiệp chế biến chế tạo được coi là dẫn dắt cho nền kinh tế, có đóng góp cho xuất khẩu cao nhưng năng suất lao động chưa cao. Ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản vẫn nằm trong số các ngành có mức năng suất lao động thấp nhất nền kinh tế.

Báo cáo này nhấn mạnh, các ngành có năng suất thực sự đội sổ trong khu vực ASEAN bao gồm: chế biến chế tạo, xây dựng và vận tải kho bãi; cho thấy điều đáng lo ngại về nền sản xuất nội địa.

TS Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) đánh giá, điều này thể hiện một sự méo mó trong năng suất lao động của Việt Nam, cho thấy cơ cấu kinh tế chưa được chuyển dịch, nguồn lực đầu tư đang được chuyển dịch nhiều vào các ngành, lĩnh vực cũ, có giá trị gia tăng thấp. 

Theo các chuyên gia, trong một thập niên gần đây, năng suất của Việt Nam chủ yếu được cải thiện nhờ dịch chuyển cơ cấu. Cụ thể, tốc độ tăng năng suất của Việt Nam từ năm 2008 đến 2016 là 22%, tốc độ này chủ yếu đến từ dịch chuyển lao động từ nông nghiệp sang các ngành công nghiệp. Trong khi đó, việc tăng năng suất của các nước phát triển chủ yếu đến từ dịch chuyển nội ngành.

Bên cạnh đó, đại diện VEPR nhìn nhận việc điều chỉnh liên tục lương tối thiểu đã làm giảm mức tăng trưởng việc và tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp; dẫn đến các doanh nghiệp tư nhân có khuynh hướng cắt giảm lao động chính thức để đối phó khi lương tối thiểu tăng.

Một hệ lụy của vấn đề này được VEPR chỉ ra là nguy cơ năng suất không được cải thiện trong tương lai đi kèm nhiều rủi ro khi một tỷ lệ lớn lao động trẻ làm việc trong khu vực hộ gia đình hoặc phi chính thức và không đúng với chuyên môn được đào tạo cũng như ít được hưởng bảo hiểm xã hội hơn.

VERP cũng chỉ ra nhiều bất cập làm cản trở khả năng lan tỏa năng suất lao động; trong đó, vấn đề tồn tại cốt yếu hiện nay vẫn đang là sự thiếu minh bạch và thiếu chia sẻ thông tin trên thị trường đồng thời cấu trúc thị trường cũng chưa được hoàn thiện.

Để cải thiện năng suất lao động, các chuyên gia khuyến cáo Việt Nam cần tiếp tục tạo điều kiện tích cực để thúc đẩy tăng trưởng năng suất các nhân tố tổng hợp, có chính sách đào tạo và nâng cao tri thức, kỹ năng cho người lao động.

Đặc biệt, Việt Nam cần chú trọng vào đổi mới, sáng tạo về cải tiến kỹ thuật trong sản xuất, áp dụng công nghệ, đầu tư thêm vào việc nghiên cứu cải tiến công nghệ và mua các công nghệ từ nước ngoài trong trường hợp cần thiết.

"Nếu không muốn các nước láng giềng như Campuchia vượt qua về năng suất lao động nói riêng và tăng trưởng kinh tế nói chung, Việt Nam cần có những cải cách mạnh mẽ hơn để cải thiện năng suất lao động của các ngành kinh tế", báo cáo nhấn mạnh.