Chiến lược sống còn cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên phát triển bền vững

Trong bối cảnh kinh doanh toàn cầu đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, khủng hoảng tài nguyên và bất ổn xã hội, ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) đang trở thành tiêu chuẩn không thể thiếu. Đây không chỉ là công cụ giúp doanh nghiệp thích nghi với những biến động, mà còn là yếu tố quyết định khả năng duy trì và gia tăng giá trị trong dài hạn.

Sổ tay ESG, sản phẩm đầu tiên của dự án “Thúc đẩy tài chính xanh thông qua cải thiện hoạt động công bố thông tin rủi ro tài chính liên quan đến khí hậu” do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phát hành, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực công bố thông tin phát triển bền vững (PTBV).

Tài liệu này cung cấp các khuyến nghị liên quan đến khí hậu, giúp doanh nghiệp xác định phương án ứng phó với rủi ro và tận dụng các cơ hội về khí hậu trọng yếu. Đồng thời, sổ tay còn đưa ra các hướng dẫn và tài liệu tham chiếu, hỗ trợ tích hợp ESG vào chiến lược quản trị và vận hành của doanh nghiệp, đảm bảo tuân thủ các yêu cầu pháp lý và thông lệ hàng đầu trong nước và quốc tế.

Vai trò của ESG trong tạo dựng giá trị doanh nghiệp

Triển khai ESG không chỉ là một trách nhiệm xã hội mà còn là chiến lược quan trọng để doanh nghiệp tạo dựng giá trị lâu dài. Việc tích hợp ESG vào hoạt động kinh doanh mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, từ thúc đẩy doanh thu, giảm chi phí vận hành, đến tăng khả năng cạnh tranh và thu hút vốn đầu tư.

Trước tiên, ESG tạo cơ hội để doanh nghiệp mở rộng thị trường và tiếp cận nhiều nhóm khách hàng hơn. Trong bối cảnh thị trường tiêu dùng ngày càng ưu tiên các sản phẩm bền vững, những doanh nghiệp có chiến lược ESG mạnh mẽ có thể gia tăng doanh thu đáng kể. Chẳng hạn, các sản phẩm thân thiện với môi trường thường được định giá cao hơn và nhận được sự ưu ái từ người tiêu dùng.

Bên cạnh việc thúc đẩy doanh thu, ESG còn giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành thông qua tối ưu hóa tài nguyên và quản lý chất thải. Việc áp dụng các công nghệ xanh và hệ thống quản lý tiên tiến không chỉ giảm tiêu thụ năng lượng và nước mà còn giảm thiểu chất thải phát sinh trong sản xuất. Tại Việt Nam, Vinamilk là một ví dụ điển hình khi áp dụng ESG vào chuỗi cung ứng, giúp giảm tiêu thụ năng lượng 22% và nước 29%. Những kết quả này không chỉ mang lại lợi ích tài chính mà còn củng cố hình ảnh thương hiệu bền vững.

Ngoài ra, ESG còn là công cụ hiệu quả để hạn chế rủi ro pháp lý và xây dựng uy tín với các cơ quan quản lý. Trong bối cảnh các quy định về môi trường và phát triển bền vững ngày càng khắt khe, doanh nghiệp tuân thủ tốt các tiêu chuẩn ESG sẽ giảm thiểu nguy cơ bị phạt hoặc chịu áp lực từ pháp luật. Đồng thời, việc này cũng giúp doanh nghiệp dễ dàng nhận được hỗ trợ từ chính phủ, chẳng hạn như ưu đãi thuế hoặc trợ cấp. Ngược lại, những doanh nghiệp không tuân thủ quy định, đặc biệt tại các thị trường lớn như EU, có thể đối mặt với thuế carbon cao, làm tăng đáng kể chi phí hoạt động.

Không chỉ mang lại giá trị tài chính, ESG còn giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân nhân tài. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, nhân viên, đặc biệt là thế hệ trẻ như Gen Z, có xu hướng lựa chọn làm việc tại những công ty cam kết phát triển bền vững. Văn hóa làm việc tích cực và ý nghĩa công việc mà ESG mang lại không chỉ tăng động lực làm việc mà còn cải thiện năng suất lao động. Điều này cho thấy, ESG không chỉ là chiến lược kinh doanh mà còn là yếu tố then chốt để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao.

Cuối cùng, ESG đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút vốn và đầu tư. Các nhà đầu tư ngày nay không chỉ quan tâm đến lợi nhuận mà còn đặt yếu tố ESG vào trọng tâm các quyết định đầu tư. Doanh nghiệp có điểm số ESG cao thường nhận được lãi suất vay ưu đãi và dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn xanh. BlackRock, công ty quản lý tài sản lớn nhất thế giới, đã nhấn mạnh rằng ESG là một trong những tiêu chí hàng đầu trong chiến lược đầu tư của họ. Điều này cho thấy, ESG không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu bắt buộc để duy trì tính cạnh tranh trong môi trường kinh doanh toàn cầu.

Nhìn chung, ESG là chìa khóa để doanh nghiệp không chỉ tối ưu hóa giá trị kinh doanh mà còn nâng cao uy tín thương hiệu và khả năng thích nghi trước những biến động của thị trường. Trong kỷ nguyên mà phát triển bền vững trở thành tiêu chuẩn toàn cầu, việc tích hợp ESG vào chiến lược cốt lõi là bước đi cần thiết để doanh nghiệp đảm bảo thành công bền vững trong dài hạn.

Xu thế triển khai ESG trên thế giới – Rủi ro và Cơ hội

Trong thập kỷ qua, các rủi ro liên quan đến ESG ngày càng gia tăng, buộc doanh nghiệp toàn cầu phải tập trung hơn vào việc quản lý và ứng phó. Báo cáo Rủi ro Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) cho thấy, các rủi ro về môi trường và xã hội, như thất bại trong giảm thiểu biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên và mất đa dạng sinh học, đã chiếm phần lớn các mối đe dọa hàng đầu trên thế giới. Đối với doanh nghiệp, điều này đồng nghĩa với việc các rủi ro phát triển bền vững không chỉ hiện diện nhanh chóng mà còn gây ra tác động nghiêm trọng hơn.

Một trong những rủi ro chính mà doanh nghiệp phải đối mặt là rủi ro chuyển đổi. Khi chuyển đổi sang nền kinh tế các-bon thấp, các thay đổi về chính sách, công nghệ, và thị trường trở nên khó đoán định hơn. Doanh nghiệp cần điều chỉnh để đáp ứng các quy định mới về giảm phát thải hoặc thích ứng với tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt hơn. Việc chậm trễ hoặc không tuân thủ có thể dẫn đến thiệt hại tài chính và mất uy tín trên thị trường.

Ví dụ, ngành dệt may Việt Nam – một ngành xuất khẩu chủ lực – đang chịu áp lực lớn từ các đối tác châu Âu về việc giảm phát thải và minh bạch chuỗi cung ứng. Nhiều doanh nghiệp nhỏ phải đối mặt với nguy cơ mất đơn hàng vì không đáp ứng được yêu cầu​.

Song song với đó là rủi ro vật lý do ảnh hưởng trực tiếp của biến đổi khí hậu, chẳng hạn như thảm họa thiên nhiên hoặc các thay đổi dài hạn về khí hậu. Những rủi ro này có thể gây thiệt hại cho tài sản, gián đoạn chuỗi cung ứng và tăng chi phí vận hành. Đối với các doanh nghiệp phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên hoặc vận hành tại các khu vực dễ bị tổn thương, rủi ro vật lý còn nghiêm trọng hơn khi nguồn cung nước, an toàn thực phẩm và môi trường làm việc bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, trong thách thức cũng mở ra cơ hội. Việc triển khai ESG không chỉ giúp doanh nghiệp quản lý rủi ro mà còn tạo điều kiện để tối ưu hóa vận hành và tận dụng các lợi thế chiến lược. Khung ESG hỗ trợ doanh nghiệp đo lường tác động đối với môi trường và xã hội, từ đó thiết lập các mục tiêu cân bằng giữa lợi nhuận và phát triển bền vững. Đồng thời, ESG tạo ra các cơ hội tiếp cận thị trường mới, đặc biệt tại những khu vực có nhu cầu cao về sản phẩm bền vững.

Ngoài ra, ESG còn là công cụ mạnh mẽ để nâng cao vị thế xã hội của doanh nghiệp. Các tiêu chuẩn bền vững không chỉ gia tăng sự tin cậy từ người tiêu dùng mà còn giúp doanh nghiệp thu hút nhân tài. Ngày càng nhiều người lao động, đặc biệt là thế hệ trẻ, ưu tiên làm việc tại những tổ chức có trách nhiệm với môi trường và xã hội.

Như vậy, trong khi các rủi ro liên quan đến ESG đặt ra nhiều thách thức lớn, việc triển khai chiến lược ESG hiệu quả không chỉ bảo vệ doanh nghiệp trước các tác động tiêu cực mà còn mở ra những cơ hội tăng trưởng dài hạn. Đây chính là động lực thúc đẩy doanh nghiệp toàn cầu tích cực chuyển đổi để xây dựng năng lực bền vững, đáp ứng các yêu cầu của thị trường và xã hội hiện đại.

Thực trạng và triển vọng triển khai ESG tại Việt Nam

Việt Nam đang chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ trong nhận thức và hành động đối với các vấn đề liên quan đến ESG. Với đặc điểm địa lý nhạy cảm, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu, với đường bờ biển dài và nhiều khu vực đồng bằng thấp dễ bị ảnh hưởng bởi nước biển dâng. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam nằm trong số các quốc gia có cường độ phát thải khí nhà kính cao nhất khu vực Đông Á, chủ yếu do tăng trưởng kinh tế và công nghiệp hóa nhanh dựa trên năng lượng từ than.

Những thách thức về khí hậu không chỉ đe dọa môi trường mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế và xã hội. Nếu không có các biện pháp thích ứng kịp thời, biến đổi khí hậu có thể đẩy thêm 400.000 đến 1 triệu người Việt Nam rơi vào hoàn cảnh đói nghèo vào năm 2030. Các ngành như khai khoáng, nông nghiệp, chế biến, bán lẻ và du lịch là những lĩnh vực dễ bị tổn thương nhất, khiến nhiều doanh nghiệp phải cân nhắc lại chiến lược hoạt động để thích nghi với bối cảnh mới.

Để ứng phó với các thách thức này, Việt Nam đã tích cực tham gia vào các cam kết quốc tế, trong đó nổi bật là cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chính phủ đã ban hành nhiều chiến lược quan trọng như Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến năm 2050. Những văn bản này không chỉ đặt nền tảng cho các hành động cụ thể mà còn tạo động lực thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam triển khai các biện pháp phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu tích hợp ESG vào chiến lược kinh doanh. Theo một khảo sát năm 2022, khoảng 80% doanh nghiệp Việt Nam đã thực hiện hoặc lên kế hoạch triển khai ESG. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thường đi đầu trong các sáng kiến này nhờ thừa hưởng kinh nghiệm từ công ty mẹ. Tuy nhiên, các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) vẫn gặp khó khăn do thiếu nguồn lực và hướng dẫn cụ thể.

Một trong những rào cản lớn nhất là sự thiếu hụt nhân lực có chuyên môn về ESG, cũng như các tiêu chuẩn báo cáo minh bạch và thống nhất. Hiện tại, thị trường Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện khung pháp lý và xây dựng cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho ESG. Mặc dù vậy, với sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và chính sách khuyến khích từ chính phủ, doanh nghiệp Việt Nam đang từng bước xây dựng năng lực bền vững, đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao từ thị trường trong và ngoài nước.

Nhìn chung, bối cảnh thị trường Việt Nam đang chứng tỏ tiềm năng lớn trong việc triển khai ESG. Dù còn nhiều thách thức, những nỗ lực không ngừng nghỉ của chính phủ và doanh nghiệp đang đưa Việt Nam đi đúng hướng trên hành trình phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.