Rào cản thu hút lao động nước ngoài tại Việt Nam

Hai khó khăn chính trong thu hút lao động nước ngoài

Đóng góp quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho doanh nghiệp và địa phương tại Việt Nam nhưng lao động nước ngoài vẫn gặp một số khó khăn trong việc tham gia vào thị trường lao động do các vấn đề liên quan đến cơ chế chính sách và thủ tục hành chính.

Dữ liệu của Bộ Lao động, thương binh và xã hội cho thấy, năm ngoái, Việt Nam có khoảng 136.800 lao động nước ngoài, trong đó gần 126.000 người thuộc diện phải cấp giấy phép lao động. TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội là hai địa phương tập trung nhiều lao động nước ngoài với lần lượt 18.700 và hơn 12.700 người.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp thu hút nhân sự nước ngoài hiện vẫn phải đối mặt với hai khó khăn chính, theo bà Vũ Thu Hà, Phó tổng giám đốc Dịch vụ Tư vấn thuế của Deloitte Việt Nam và bà Sabrina Sia, Phó tổng giám đốc Dịch vụ Tư vấn thuế phụ trách khu vực Đông Nam Á, Deloitte Singapore.

Khó khăn trước hết đến từ yêu cầu từ ngày 1/1/2024 tất cả các doanh nghiệp phải đăng tuyển người Việt Nam cho các vị trí có nhu cầu tuyển dụng lao động nước ngoài trước khi chính thức xin chấp thuận và cấp phép.

Mặc dù quy định này nhằm tạo cơ hội việc làm cho lao động trong nước nhưng thủ tục về sử dụng chức danh và mô tả công việc một cách chi tiết cùng các yêu cầu liên quan đến hồ sơ đăng tuyển, chấp thuận vị trí lại gây khó khăn cho các tập đoàn đa quốc gia.

Hệ thống chức danh công việc tại các tập đoàn đa quốc gia thường mang tính chuẩn hóa và áp dụng trên toàn cầu, nhưng yêu cầu tại Việt Nam lại đòi hỏi sự chi tiết và phù hợp với kinh nghiệm, lĩnh vực làm việc.

Nhiều doanh nghiệp đề cao sự linh hoạt trong công việc và kỹ năng đa nhiệm, dẫn đến việc chức danh công việc ở nước ngoài là cơ sở chứng minh kinh nghiệm có thể không hoàn toàn tương thích với vị trí công việc tại Việt Nam, gây khó khăn khi xin cấp giấy phép lao động.

Trong khi đó, ở các quốc gia khác như Singapore, chức danh công việc hầu như không có yêu cầu chặt chẽ và không phải là vấn đề đáng lưu ý cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp còn gặp khó khăn khi quy định cấp giấy phép cho người nước ngoài công tác ngắn hạn hiện vẫn chưa rõ ràng, với yêu cầu “giới hạn 30/3” của Nghị định số 152/2020/NĐ-CP - chỉ miễn giấy phép lao động cho những người làm việc dưới 30 ngày và không quá ba lần trong một năm.

Điều này khiến việc xác định hoạt động công tác có thuộc diện làm việc hay không trở nên khó khăn, các chuyên gia nhận định.

Ngoài ra, Nghị định số 70/2023/NĐ-CP của Chính phủ yêu cầu lao động làm việc ở nhiều tỉnh thành phải xin giấy phép từ Bộ Lao động, thương binh và xã hội nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể cho trường hợp đi công tác ngắn ngày ở nhiều địa phương.

Điều này dẫn đến khó khăn cho cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp trong việc xác định đối tượng phải xin giấy phép lao động và cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Ngoài ra, mặc dù Việt Nam đã ký hiệp định tránh đánh thuế hai lần với hơn 80 quốc gia, việc áp dụng các điều khoản ưu đãi vẫn còn phức tạp. Các doanh nghiệp gặp nhiều vướng mắc trong việc áp dụng các hiệp định thuế và thường phải chờ 2 - 3 năm mới nhận được hoàn thuế thu nhập cá nhân.

Doanh nghiệp cần làm gì?

Để giải quyết các vấn đề này, các chuyên gia Deloitte khuyến nghị doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư vào các hệ thống tự động hóa để quản lý hiệu quả việc kê khai thuế đối với lao động nước ngoài.

Làm như vậy không những giúp giảm tải cho bộ phận quản lý mà còn đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quá trình kê khai thuế cho người lao động, đặc biệt đối với các cá nhân người nước ngoài có các gói thu nhập đa dạng và phức tạp.

Để quản lý hiệu quả việc miễn giảm thuế theo Hiệp định Tránh đánh thuế hai lần (DTA) đối với các cá nhân công tác ngắn hạn tại Việt Nam cũng như khấu trừ thuế đã nộp ở nước ngoài cho cá nhân cư trú, các doanh nghiệp nên triển khai hệ thống theo dõi toàn diện về thời gian lưu trú và tình trạng kê khai thuế của nhân sự tại nhiều quốc gia.

Việc lập kế hoạch thuế trước khi đến, bao gồm việc xem xét cẩn trọng các quy định DTA liên quan, đóng vai trò quan trọng trong việc tránh phát sinh các nghĩa vụ thuế không cần thiết.

Bên cạnh đó, đào tạo đội ngũ nhân sự và bộ phận thuế về quy trình DTA và duy trì mối liên hệ thường xuyên với cơ quan thuế Việt Nam sẽ giúp đảm bảo hiểu rõ các bước cần thực hiện để xin miễn giảm thuế, từ đó đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả tuân thủ cũng như hoạt động của doanh nghiệp.

Đơn giản hóa các quy trình thủ tục, chẳng hạn như đảm bảo chứng nhận cư trú thuế và chủ động nộp hồ sơ xin miễn giảm thuế theo DTA, có thể giúp giảm đáng kể thời gian xử lý.

Ngoài ra, để xin cấp giấy phép lao động diễn ra thuận lợi và hiệu quả, doanh nghiệp cần chủ động đánh giá kỹ các chức danh công việc và kinh nghiệm của ứng viên ngay từ giai đoạn đăng tuyển, nhằm đảm bảo tính nhất quán và phù hợp với yêu cầu khi xin cấp giấy phép lao động.

Các chuyên gia của Deloitte cho rằng, Chính phủ nên tiếp tục xem xét và làm rõ các quy định về chức danh lao động cũng như điều chỉnh, đưa ra hướng dẫn cụ thể hóa quy định đối với người nước ngoài có nhu cầu đi công tác ngắn ngày tại Việt Nam theo hướng linh hoạt.

Việt Nam cũng có thể tham khảo các chính sách thu hút nhân tài tại các quốc gia Đông Nam Á.

Singapore, chẳng hạn, triển khai các chương trình visa như ONE Pass, Tech Pass và EntrePass để thu hút chuyên gia trong các lĩnh vực công nghệ và tài chính. Malaysia cũng có Chương trình Doanh nhân công nghệ Malaysia, trong khi Thái Lan giới thiệu chương trình Smart Visa để thu hút nhân lực có kỹ năng cao.

Những chính sách này đang tạo ra môi trường hấp dẫn cho các chuyên gia tài năng trong khu vực.