Hiện nay trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang bùng nổ, các doanh nghiệp trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang tận dụng công nghệ thông tin như sử dụng điện toán đám mây, mạng xã hội, thanh toán điện tử và các công nghệ thông minh để thúc đẩy kinh doanh, tham gia vào thương mại xuyên biên giới.
Lấy dẫn chứng từ sự quan tâm mạnh mẽ của truyền thông quốc tế, các tổ chức và nhà đầu tư đối với cộng đồng khởi nghiệp số tại TP. HCM, bà Lim May Ann, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Điện toán đám mây châu Á (ACCA) cho rằng, luồng dữ liệu xuyên biên giới tạo ra cơ hội to lớn cho các nhà khởi nghiệp và những nhà đổi mới sáng tạo công nghệ tại các nước đang phát triển để gây dựng nên những doanh nghiệp có tầm ảnh hưởng và nguồn thu vượt xa ra khỏi biên giới quốc gia.
Một báo cáo mới đây của ACCA cho biết, ViCare hưởng lợi từ dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới bằng việc sử dụng dịch vụ đám mây tiên tiến nhất, cho phép mở rộng hoạt động kinh doanh một cách nhanh chóng.
Trong ngành logistics, sShip sử dụng công nghệ Google Maps kết hợp với công nghệ đám mây để tối ưu hóa tuyến đường và liên lạc cho khách hàng tại Việt Nam. Trong ngành du lịch, công ty khởi nghiệp Triip.me có thể kết nối khách du lịch với các hướng dẫn viên du lịch là người dân bản địa tại 600 thành phố trên thế giới nhờ việc sử dụng dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới.
Theo số liệu thống kê từ năm 2015 đến năm 2020, Việt Nam tăng trưởng 1% GDP với mỗi 20% được sử dụng vào công nghệ thông tin, với Internet di động đóng góp 5,1 tỷ USD, tương đương 6,2% GDP và tạo ra 146.000 việc làm, chiếm 3,2%.
Chính phủ đang hướng đến chi tiêu thương mại điện tử cá nhân đạt 350 USD/năm, với doanh thu B2C lên tới 10 tỷ USD và chiếm 5% tổng chi tiêu bán lẻ.
Hạn chế pháp lý cản trở doanh nghiệp tiếp cận công cụ và dịch vụ dữ liệu xuyên biên giới
Tuy nhiên, trong khi Ấn Độ đã trở thành một “Ấn Độ số” và Nhật đang hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia tiên tiến nhất thế giới về công nghệ thông tin, nghiên cứu của ACCA chỉ ra rằng khung pháp lý của Việt Nam về các luồng dữ liệu xuyên biên giới chưa mở so với 4 quốc gia khác được khảo sát bao gồm Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản và Phillippines.
Theo đó, Việt Nam phải chịu các thiệt hại từ việc địa phương hóa dữ liệu. Nghị định 72 đặt ra yêu cầu cho các công ty công nghệ thông tin bao gồm các mạng xã hội trực tuyến, trang website thông tin tổng hợp, các dịch vụ nội dung trên nền tảng mạng viễn thông di động, các dịch vụ trò chơi trực tuyến phải đặt ít nhất một máy chủ trong nước để đáp ứng việc thanh tra, kiểm tra, lưu trữ, cung cấp thông tin theo yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền.
Theo ước tính của Ủy ban toàn cầu về quản trị Internet, Nghị định 72 có thể khiến GDP thực tế của Việt Nam giảm 0,24% trong trung và dài hạn; và một báo cáo trước đó của ECIPE ước tính thiệt hại có thể lên tới 1,7% GDP, 3,1% đầu tư trong nước và 1,5 tỷ USD giá trị phúc lợi tiêu dùng.
Bên cạnh đó, cùng với việc thiếu luật bảo mật thông tin, Luật an toàn thông tin mạng cũng có nguy cơ mang lại các bất ổn kinh doanh.
ACCA chỉ ra rằng Luật đặt ra các các yêu cầu cấp phép, yêu cầu hợp tác và tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện các biện pháp kỹ thuật khi cần. Các biện pháp này có thể được hiểu là cho phép chính quyền truy cập các thông tin được mã hóa theo Luật An toàn thông tin mạng.
Theo tổ chức này, việc thiếu rõ ràng về những dịch vụ nào sẽ chịu điều chỉnh của luật, và yêu cầu có biện pháp tiếp cận thông tin riêng có thể làm suy yếu quyền riêng tư của người dùng và của các tổ chức tại Việt Nam; điều này có thể dẫn đến một viễn cảnh xấu là một số công ty sẽ phải cân nhắc rời khỏi thị trường Việt Nam.
Ngoài ra, các chính sách liên quan tới thuế xuyên biên giới có xu hướng trở nên nghiêm ngặt hơn, được thể hiện trong các diễn biến gần đây liên quan tới việc quản lý các công ty kết nối dịch vụ đặt xe và các cơ sở đặt khách sạn trực tuyến.
Hiện Việt Nam đang nghiên cứu báo cáo của OECD về “giải pháp chống xói mòn cơ sở thu thuế và chuyển lợi nhuận” (BEPS) liên quan đến các thách thức về thuế trong nền kinh tế số nhằm xây dựng bộ quy định về đánh thuế doanh thu từ Việt Nam của các công ty kỹ thuật số.
Một địa phương của Việt Nam là TP. HCM đã đề xuất thu thuế các doanh nghiệp có doanh thu trên 4.000 USD trên Facebook, Bộ Tài chính nhắm tới AirBnb và Uber.
Theo ACCA, các yêu cầu về mặt quản lý này có thể tạo ra thách thức đối với các nhà cung cấp dịch vụ dữ liệu xuyên biên giới, khiến họ phải cân nhắc việc tham gia vào thị trường Việt Nam.
Hơn thế nữa, điều này cũng có thể tác động tiêu cực đến các doanh nghiệp Việt Nam có nhu cầu sử dụng các công cụ và dịch vụ được cung cấp bởi các công ty cung cấp dịch vụ dữ liệu xuyên biên giới và các dịch vụ điện toán đám mây quốc tế vốn đóng vai trò quan trọng trong việc giúp gia tăng sự phát triển của các doanh nghiệp số tại Việt Nam.
Bà Lim May Ann cho rằng Chính phủ Việt Nam cần phải có một cách tiếp cận thận trọng để đảm bảo rằng việc xây dựng một môi trường an toàn mạng không vô tình hạn chế và kìm hãm tiềm năng phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số.
Đứng từ góc độ các chuyên gia Việt, ông Vũ Thế Bình, Tổng thư ký Hiệp hội Internet Việt Nam cho rằng cần có các chính sách để vừa thúc đẩy được sự phát triển của các doanh nghiệp sử dụng các công cụ và dữ liệu xuyên biên giới, vừa thúc đẩy sự phát triển của nền công nghiệp nội địa.
