Thanh tra Chính phủ vừa có kết luận chính thức về việc chấp hành quy định pháp luật đối với một số dự án BT, BOT trong lĩnh vực giao thông, môi trường tại Bộ Giao thông Vận tải.
Phê duyệt đầu tư sai tăng trên 451,6 tỷ đồng
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, từ khi triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông đến nay, với hơn 70 dự án đã thực hiện không lựa chọn nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu, 100% là chỉ định thầu trong đó có nhà đầu tư được chọn chưa đảm bảo năng lực dẫn đến nhiều bất cập, sai sót làm hạn chế hiệu quả thực hiện dự án.
Chẳng hạn, 3/4 công ty trong liên danh nhà đầu tư thực hiện Dự án Hầm đường bộ Phước Tượng, hầm Phú Gia đã không góp vốn theo cam kết phải rút khỏi liên danh và xin giảm tối đa tỷ lệ vốn góp. Liên danh phải mời gọi nhà thầu thay thế dẫn đến chậm tiến độ dự án.
Tổng công ty 36 là công ty trong liên danh nhà đầu tư thực hiện Dự án đường Hòa Lạc - Hòa Bình và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hòa Bình cam kết góp vốn hơn 67,3 tỷ đồng trong khi vốn chủ sở hữu của Tổng Công ty có 285 tỷ nhưng đã đầu tư vào Dự án BOT Quốc lộ 19 là 279 tỷ đồng…
Đối với phê duyệt nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư theo Thanh tra Chính phủ là chưa đúng quy định, còn một số khoản sai lệch.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, qua kiểm tra một số nội dung về tổng mức đầu tư đối với 6 dự án, xác định giá trị phê duyệt sai tăng hơn 451,5 tỷ đồng. Trong đó, dự án Hầm đường bộ Phước Tượng, Hầm Phú Gia tăng 44,1 tỷ đồng; Dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ tăng 18,7 tỷ đồng; Dự án đường Hòa Lạc – Hòa Bình và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hòa Bình tăng 51,2 tỷ đồng; Dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới tăng 101 tỷ đồng; Dự án khôi phục, cải tạo QL 20 đoạn Km0+000 đến Km 123+105,7 tăng 225,1 tỷ đồng…
Hầu hết dùng vốn vay ngân hàng lãi suất cao
Cũng theo Thanh tra Chính phủ, kết quả huy động vốn thực hiện các dự án BT, BOT không đạt được mục tiêu đa dạng các nguồn vốn, các thành phần kinh tế tham gia đầu tư; xác định phương án tài chính thiếu chính xác, nhất là phương án thu phí giao thông.
Theo đó, ngoài vốn góp tương ứng từ 12% - 15% của nhà đầu tư, phần còn lại 100% là vốn vay ngân hàng với lãi suất cao, không có nguồn vốn nào khác tham gia; phần lớn vốn vay là của các ngân hàng thương mại cổ phần Nhà nước nắm tỷ lệ chi phối vốn điều lệ và vốn vay Chính phủ bảo lãnh.
Theo Thanh tra Chính phủ, đoàn thanh tra, kiểm tra một số nội dung về dự toán và thanh toán đối với 7 dự án xác định các nhà đầu tư phê duyệt sai tăng về đơn giá định mức, chế độ tiền lương, phụ cấp, hoặc thiếu hồ sơ và căn cứ phê duyệt một số yếu tố phát sinh thực tế không hợp lý… với tổng giá trị 316,2 tỷ đồng.
Trong đó, Dự án hầm đường bộ Phước Tượng, hầm Phú Gia phát sinh 50,8 tỷ đồng; Dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ phát sinh 55,6 tỷ đồng; Dự án đường Hòa Lạc - Hòa Bình và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai - Hòa Bình phát sinh 33,7 tỷ đồng; Dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới phát sinh 73,5 tỷ đồng...
Không đi cũng phải nộp phí
Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, cơ chế thu phí hoàn vốn tại các dự án còn bất cập, giá thu phí cao, điều chỉnh không hợp lý; dự án chưa hoàn thành, giá trị đầu tư mới thực hiện 30% nhưng giá thu phí tương đương dự án đầu tư mới (dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ).
Cũng theo cơ quan này, phương thức thu phí lạc hậu, gây ách tắc giao thông, đặc biệt là việc xác định vị trí đặt trạm thu phí không hợp lý như đặt trạm thu phí ngoài vùng dự án (dự án hầm đường bộ đèo Phước Tượng, hầm Phú Gia); dùng trạm thu phí tuyến đường này hỗ trợ thu phí đầu tư tuyến đường khác (các dự án đường Thái Nguyên - Chợ Mới; dự án đường Hòa Lạc - Hòa Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai – Hòa Bình…).
Đặc biệt, có một số trạm thu phí đối với người không tham gia giao thông trên truyến đường đầu tư theo hình thức BOT.
“Những bất cập đó theo từng góc độ đều ảnh hưởng nhất định đến lợi ích nhà đầu tư, Nhà nước và đặc biệt là tạo áp lực về giá phí cao đối với người dân tham gia giao thông và chi phí hoạt động vận tải. Thực tế đã xảy ra một số vụ việc người dân bức xúc và tụ tập đông người phản đối đến nay chưa có hướng giải quyết dứt điểm”, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.
