Mãi mãi tinh thần khởi nghiệp

Từ lon giấy… đến cây sakê

Mẹ đột ngột ra đi vì căn bệnh ung thư đúng lúc ngành giấy khủng hoảng, Trương Cẩm Minh - “con người của cái đầu” ấy lại phải học cách để trái tim mình mềm lại, trở thành người truyền cảm hứng cho một cuộc “lột xác” mới của Long Đằng, đa dạng hóa sản phẩm với nhang sạch, sản xuất phân gà hữu cơ và trồng cây sake. Mãi mãi một tinh thần khởi nghiệp, những bài học đầy nhọc nhằn của anh là kinh nghiệm quý với tất cả những ai đang bước vào con đường kế nghiệp.

Vốn là dân kiểm toán, anh biết cách lập hệ thống kế toán, thuế… khá dễ dàng. Nhưng thách thức lớn nhất với Minh là không rành kỹ thuật làm lon ống giấy. May có ba là người lâu năm trong nghề phụ trách khâu kỹ thuật, mẹ làm giám đốc tài chính, và bản thân giỏi về quản trị dòng tiền nên mọi việc cũng êm đẹp.

Năm 2005 thị trường giấy khá ổn định, anh chọn thị trường ngách, không quá nhiều đối thủ cạnh tranh là lon giấy. Ban đầu công ty làm ống giấy xài cho băng keo, nhưng thị trường nhiều đối thủ cạnh tranh, liên quan đến in ấn, bản quyền phức tạp. Sau đó Minh phát hiện ra thị trường ngách là ống giấy phục vụ ngành thực phẩm, lợi nhuận rất cao.

Chính sản phẩm ngách này giúp anh giải quyết được bài toán dòng tiền. “Luôn phải tạo ra hai dòng tiền, giống như máu trong cơ thể, một dòng qua phổi lấy ô xy, một dòng qua tế bào để hấp thu dinh dưỡng. Cơ thể nếu thiếu không khí chết liền, thiếu máu chết từ từ, doanh nghiệp cũng vậy”, Minh giải thích.

Dòng tiền thứ nhất được tạo từ việc đem lon giấy bán ngoài chợ để thu tiền mặt liền, dù lợi nhuận không cao, nhưng khi cần là có tiền, chỉ cần giảm giá 5 - 10% thì mấy bà ngoài chợ đặt liền. Họ lúc nào cũng sẵn tiền mặt, chỉ không nhiều.

Dòng thứ hai là trao đổi chất dinh dưỡng để tái nuôi lại doanh nghiệp bằng cách bán cho các công ty lớn, lợi nhuận tốt, nhưng bù lại phải cho họ nợ. Dĩ nhiên lợi nhuận cao sẽ bù đắp lại.

Vốn là dân kiểm toán, lúc nào cũng ăn vận lịch sự, nên ban đầu anh không đủ dũng cảm đi ra chợ, không đủ dũng cảm gặp khách hàng. Tới khi bị rơi vào thế không bán hàng thì sập tiệm, 14 miệng ăn của thợ đang chờ, Minh mới buộc phải đi chào mời từng sạp chợ.

Mẹ mất đột ngột vì căn bệnh ung thư, anh đã biến nỗi đau thành hành động cụ thể bằng cách khởi nghiệp lần thứ hai với công ty nông nghiệp công nghệ cao Chữ Tâm. Giấc mơ tạo ra sản phẩm sạch với giá thấp nhất anh đã đeo đuổi từ lâu. “Tôi chắc một có cuộc sống rất bình yên nếu không có chuyện mẹ mất vì ung thư. Việt Nam nằm trong top 2 của bản đồ ung thư thế giới, mỗi ngày có 357 người ung thư mới, mỗi năm có trên 115 ngàn người chết vì ung thư. Mẹ bị ung thư vì một phần ít ăn rau, ít tập thể dục. Tôi muốn tạo ra đột phá trong trồng rau sạch và trái cây bằng phân gà hữu cơ”.

Mua công ty phân hữu cơ có công nghệ triệt khuẩn hơn 2 tỷ với công nghệ ủ từ Hà Lan và công nghệ vi sinh từ Canada, sau đó bỏ thêm 8 tỷ mua phân gà đẻ trứng, anh xây dựng mô hình vườn rau + phân gà. Đó cũng là cách đi bằng hai chân, rau bán thu tiền hàng ngày, còn phân gà thì vừa thu tiền mặt, vừa có công nợ. Có người đã bao tiêu toàn bộ vườn rau.

“Phân gà rẻ như rác, chỉ cần mua về xử lý, phối trộn, sẽ tạo ra loại phân hữu cơ vô cùng tốt cho cây cỏ. Phân gà có độ dinh dưỡng cao gấp 5, 6 lần phân bò, vì ruột gà ngắn, dinh dưỡng không hấp thụ hết, còn con bò có chế độ nhai lại, dinh dưỡng vô người nó hết, ruột nó lại dài lắm, hút hết dinh dưỡng rồi còn đâu”, anh lý giải.

Anh cho biết, để giảm thiểu chi phí, công ty thu mua và bán ngay tại xưởng, giá thấp nhất, chỉ tập trung xử lý bằng công nghệ triệt khuẩn. Phân gà không thể trực tiếp bón vào cây, vì rất nóng, cây bị vàng lá liền. Phải ủ mất từ 1 - 6 tháng, công nghệ sẽ giúp phân dùng được, loại bỏ mọi vi khuẩn có hại cho người, tạo thêm vi sinh có lợi cho đất, giúp tái tạo đất, cho cây sinh trưởng nhanh. Phân gà tác dụng lớn nhất là cải tạo đất, nhất là đất bị nhiễm mặn, giúp cho đất tơi ra, lượng muối trôi đi.

Làm startup có thất bại, như ngành ống giấy phải thay đổi điều chỉnh liên tục để phù hợp thị trường. Nhưng cũng có thành công không ngờ, lúc đầu anh chỉ định làm phân gà để bón cho bưởi, cam, quýt, xoài thôi, giờ bón thêm cho lúa thì lượng tiêu thụ lớn rất nhiều. Hiện anh Võ Văn Tiếng ở Đồng Tháp đã đặt hàng mỗi tháng trên 200 tấn để trồng lúa hữu cơ. Nếu Đồng Tháp chuyển đổi trồng lúa hữu cơ thì có lẽ phải làm trối chết không đủ. Nguyên tắc 80 - 20, 80% doanh thu của mình thuộc về 20% khách hàng, với sản lượng 200 tấn/tháng, chỉ cần tìm những người trồng hữu cơ là nồi cơm đã đảm bảo rồi.

Qua Viện Sake ở Hawai, gặp gỡ giáo sư Diana Ragone với dự án chống đói toàn cầu, bà cho biết cây này đạt thiên chức cung cấp lượng tinh bột cho 4 người một năm không cần ăn gì khác, vừa làm thực phẩm chức năng, nếu làm được sẽ giúp cho nông dân tốt hơn trồng lúa nhiều. Sau ba năm thu hoạch liên tục không cần tái trồng lại, tồn tại 50 năm, cho gần 500 - 700 kg trái/năm. Lúa làm cho đất thoái hóa, trong khi sake càng ngày càng giữ cho đất tốt hơn, giữ được nguồn nước... Thế là anh lại nảy ra ý tưởng khởi nghiệp với cây Sake, mong muốn giải pháp này xử lý đầu ra cho nông dân.

“Cực lắm nhưng phải học để làm cho được. Mình học hoài, ngày nào cũng kiếm thứ mới để học, nhân viên mình cũng bắt học. Cà Mau sẽ mất 56% diện tích đến năm 2100 vì nước biển dâng, 40% diện tích đồng bằng sông Cửu Long sẽ chìm xuống biển sâu năm 2100, thế hệ con cháu mình sẽ sống ra sao? Người dân không có đất sẽ dịch chuyển vào đất liền, viễn cảnh đó kinh khủng lắm. Phải gấp gấp trồng sake là vậy đó. Tôi mới xin được 10 héc-ta ở Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận, để thí nghiệm mô hình trong ba năm, phải nhân mô hình ra nhanh mới được. 83 năm nghe tưởng xa xôi, thật ra tốc độ nhanh hơn, vì nhiệt độ trái đất ngày càng nóng lên như vậy, băng tan nhanh hơn nữa. Đi đến đâu tôi cũng truyền bá để người dân phải trồng cây thay vì phá rừng. Bán tài sản để làm được việc này, tôi nghĩ nếu cứ lo sợ, chẳng làm được gì. Cứ làm, sai thì sửa, còn hơn là không làm gì cả. Phải hành động mới kết quả”.

“Làm giàu để dư giả làm từ thiện, giúp được nhiều người hơn”

Liên tục startup, phẩm chất quan trọng nhất với anh là sự tập trung vào việc mình làm, phải tập trung 100% năng lượng mới tạo ra sự thay đổi về chất. “Giống như một kính lúp khi hội tụ đủ ánh sáng mới làm cháy được tờ giấy. Thứ hai là kiên trì, đi được tới đích hay không nhờ kiên trì quyết định. Cho dù ý tưởng này thất bại anh cũng mở ra hướng kinh doanh khác, vì cơ hội ở khắp mọi nơi, cứ bước tới lại thấy cánh cửa khác mở ra. Chỉ cần mình đủ tinh tế, đủ độ sâu, đủ đam mê sẽ làm được”.

Theo anh, vai trò của Nhà nước là kiến tạo, thúc đẩy cho hệ sinh thái khởi nghiệp được hình thành. Các lớp doanh nhân thành đạt phải phát huy vai trò của mình trong vị trí người cố vấn, chia sẻ bài học khởi nghiệp, chia sẻ thất bại, để các bạn trẻ hiểu khởi nghiệp không phải mơ mộng, hoang tưởng.

“Mỗi lần tôi khởi nghiệp thấy mất quá nhiều thủ tục rườm rà, phải nhờ luật sư làm đăng ký kinh doanh, lo kế toán, lo sau khi có mã số thuế phải lên đơn vị quản lý thuế để liên lạc, rồi họ xuống kiểm tra địa điểm… không lẽ không đưa quà? Chưa kể phải mở tài khoản bắt buộc tại ngân hàng… hễ làm trễ chút xíu sẽ bị phạt. Tại sao mấy cơ quan này không kết nối với nhau cho doanh nghiệp làm một lần thôi. Có những tỉnh rất tiến bộ như Đà Nẵng, Đồng Tháp, tất cả mọi thủ tục đều qua một cửa”.

Dẫu gian nan là vậy, song theo Minh, kinh doanh với anh có ý nghĩa sống còn. “Mình phải làm giàu để dư giả làm từ thiện, giúp được nhiều người hơn. Có tiền mới đầu tư trồng sake, chống lại biến đổi khí hậu, làm năng lượng tái tạo… Làm sao tận dụng năng lượng thiên nhiên mới bền vững được. Nhiều lúc sợ làm nhiều sẽ đổ bệnh, nhưng vẫn làm được. Đào tạo nhân viên chuyên nghiệp để có thể làm việc khi không có mình, ít về công ty có khi tốt hơn vì các bạn làm giỏi hơn”.

“Mỗi ngày tôi bắt mình đọc sách 1 giờ, viết email cho nhân viên, đó là mệnh lệnh. Có đọc sách mới giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, chuyển đổi công ty từ số không thành 1 triệu đô, bổ sung kiến thức về công nghệ, quản lý, phát triển con người”, Minh thổ lộ.