Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, sự tăng trưởng của Việt Nam thời gian qua là do số lượng (nguồn vốn và lao động) chứ không phải bắt nguồn từ chất lượng (năng suất).
Bên cạnh đó, doanh nghiệp Việt, nhất là doanh nghiệp tư nhân có quy mô quá nhỏ, thiếu năng lực xuất khẩu, không kết nối được với chuỗi giá trị toàn cầu của các công ty đa quốc gia.
Nguyên nhân của những hiện trạng trên chủ yếu là do các doanh nghiệp không có khả năng về vốn để đầu tư vào công nghệ, từ đó không thể nâng cao năng suất lao động để trở nên cạnh tranh hơn trên thị trường.
Liên quan đến năng suất lao động tại Việt Nam, TheLEADER đã có cuộc trao đổi với GS. Trần Văn Thọ, Đại học Waseda (Nhật Bản), thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ.
Theo ông, những đặc điểm nào của nền kinh tế Việt Nam đang ảnh hưởng mạnh mẽ nhất tới năng suất lao động?
GS. Trần Văn Thọ: Theo tôi có ba vấn đề lớn.
Thứ nhất là nguồn lực, đặc biệt là lao động và vốn còn quá nhiều ở vùng có năng suất lao động thấp như nông nghiệp hay kinh tế cá thể mà hai hình thức này lại chiếm tỷ trọng quá lớn tại Việt Nam. Khi lao động ở những khu vực quá thấp như vậy thì năng suất của toàn xã hội sẽ bị thấp đi.
Thứ hai là có nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp cá thể. Hiện nay tại Việt Nam đang khuyến khích phong trào khởi nghiệp nhưng nếu khởi nghiệp ra mà chết ngay thì không có ý nghĩa gì.
Khởi nghiệp nhưng phải nuôi dưỡng thành các doanh nghiệp có quy mô. Doanh nghiệp có quy mô nhất định mới có đủ điều kiện để cải tiến năng suất, đưa vào dây truyền sản xuất, mua công nghệ mới.
Thứ ba, Việt Nam hiện chưa tận dụng được công nghệ từ nước ngoài, tức là chưa du nhập được công nghệ để cải tiến mà điều này chủ yếu là do quy mô doanh nghiệp quá nhỏ, thành ra không có đủ năng lực để nhập khẩu công nghệ.
Liên quan đến các chính sách, quy định thì theo ông, có những bất cập gì tác động đến năng suất lao động hay không?
GS. Trần Văn Thọ: Việc doanh nghiệp chưa tiếp cận được với vốn chính là vấn đề liên quan đến chính sách.
Cơ chế, thể chế hiện nay vẫn còn ưu đãi doanh nghiệp nhà nước, nhiều khi các doanh nghiệp này được đặt vị trí quan trọng, sử dụng nhiều vốn, nhiều đất đai và nhiều nguồn lực khác.
Thế nhưng các doanh nghiệp này lại lãng phí trong việc đầu tư và làm cho năng suất lao động bị thấp đi. Đặc biệt trong 10 năm qua, doanh nghiệp nhà nước lãng phí quá nhiều khi tập đoàn này tập đoàn kia làm ăn thất thoát, đầu tư ra ngoài ngành của mình rồi sau đó không có bất cứ ai chịu trách nhiệm về những thiệt hại đã gây ra.
Điều này gây lãng phí trong khi nhiều doanh nghiệp tư nhân lại không thể tiếp cận đươc các nguồn lực trên.
Đối với những bất cập như đã nêu, theo ông chúng ta cần phải làm gì?
GS. Trần Văn Thọ: Theo tôi, có 3 việc cần làm
Thứ nhất, làm sao công nghiệp hóa mạnh mẽ hơn nữa để lôi kéo, dịch chuyển lao động từ khu vực có năng suất thấp sang khu vực có năng suất cao hơn.
Thứ hai, những doanh nghiệp nhỏ gặp vấn đề về huy động vốn, khó khăn trong vấn đề tiếp cận đất đai để xây nhà máy, công trường thì phải làm sao cho họ vay vốn dễ dàng hơn với điều kiện dễ dàng hơn.
Thứ ba, cải cách doanh nghiệp nhà nước, phải làm cho thị trường vốn, thị trường lao động, thị trường đất đai hoàn thiện hơn.
Xin cám ơn ông!
