Vi phạm sở hữu trí tuệ tràn lan trên thị trường xe và phụ tùng xe máy

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), các thương hiệu xe máy có tiếng trên thị trường Việt Nam như Honda, Yamaha Motor, Piaggio, Suzuki và SYM đang phải đối mặt với vấn nạn về hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ nghiêm trọng.

Ảnh hưởng đa phương

VAMM cho biết, chỉ tính riêng 10 tháng đầu năm 2022, Hiệp hội đã phát hiện và phối hợp cùng cơ quan chức năng xử lý 292 trường hợp bán hàng giả, hàng nhái. Trong đó, phát hiện hơn 2.000 chai dầu giả, 950 cái má phanh, 300 cái lọc gió…

Tuy nhiên, theo VAMM, những vụ việc được các cơ quan chức năng xử lý mới chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Chẳng hạn, mặc dù trong năm 2021, cơ quan chức năng phát hiện và xử lý 394 trường hợp phụ tùng xe máy, xe điện hàng giả hàng nhái, nhưng theo VAMM ước tính, có tới 5.681 cửa hàng vi phạm trên toàn quốc.

Hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực xe máy, xe điện không đơn thuần chỉ là việc nhái thương hiệu, mà còn là vi phạm kiểu dáng công nghiệp, đặc biệt là ở dòng xe máy 50cc và xe máy điện.

Đại diện VAMM khẳng định, các thành viên của VAMM hiện tại chưa nhập khẩu và sản xuất xe máy điện, xe máy 50cc tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều cơ sở sản xuất và phân phối đang mượn danh các nhãn hiệu này và bày bán công khai tại nhiều cửa hàng lớn, thậm chí là có tiếng lâu đời.

Không chỉ thế, với sự phát triển của công nghệ thông tin, các mặt hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm bản quyền của mặt hàng xe máy, xe điện, còn được bày bán tràn lan trên những sàn thương mại điện tử thay vì chỉ thị trường truyền thống như trước đây.

Chỉ cần tra cứu trên các sàn thương mại điện tử, chúng ta dễ dàng bắt gặp những loại xe máy và phụ tùng của các thương hiệu nhà sản xuất xe máy nổi tiếng tại Việt Nam như: Honda, Yamaha, Suzuki… với mức giá và kiểu dáng đa dạng. Trong đó có nhiều sản phẩm là hàng giả mạo.

Ngoài vấn đề về hàng giả, hàng nhái, các thành viên của VAMM cũng phải đối mặt với những kho khăn trong việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Hiện, rất nhiều bên đang sử dụng các nhãn hiệu như “Honda”, “Yamaha”, “Piaggio”, “Vespa”… mà không được sự đồng ý của chủ thể quyền.

Đồng thời, những hành vi vi phạm kiểu dáng công nghiệp của các dòng xe này cũng diễn ra khá nghiêm trọng và công khai. Hiện, kiểu dáng công nghiệp xe máy Vespa của công ty Piaggio, SH của Honda… bị nhái kiểu dáng tương đối nhiều trên thị trường.

Ngoài ra, các phụ tùng thiết yếu của xe như phanh, dầu nhớt, mũ bảo hiểm cũng bị làm giả, làm nhái và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ rất nhiều, không chỉ làm ảnh hưởng đến lợi nhuận và uy tín của doanh nghiệp chính hãng, mà còn gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyết định đầu tư của doanh nghiệp và sự toàn của người sử dụng.

Qua đó, vấn nạn này sẽ làm giảm chỉ số xếp hạng môi trường đầu tư của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đã ký kết nhiều Hiệp định Thương mại quốc tế nổi bật như CPTTP, EVFTA. Trong đó, việc bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ luôn là một trong những nội dung quan trọng của cam kết.

Hiệp hội kiến nghị rằng, vấn đề về hàng giả hàng nhái trên thị trường xe máy, phụ tùng, phụ kiện xe máy là một trong những vấn đề cần được quan tâm thích đáng, không chỉ từ phía các doanh nghiệp trong hiệp hội, mà còn từ phía cơ quan chức năng, truyền thông, các nhà sản xuất, thương nhân kinh doanh trong lĩnh vực xe máy, phụ tùng xe máy và người tiêu dùng.

Giải pháp đề xuất

Theo bà Đại Khả Quỳnh, Trưởng ban Sở hữu trí tuệ của VAMM, để xử lý tình trạng này, các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và đơn vị chuyên môn cần có sự phối hợp chặt chẽ với nhau. Đồng thời, cần có những quy định pháp luật chặt chẽ hơn, chế tài xử phạt nặng hơn, cũng như có thêm những công cụ chính sách mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề hàng giả, hàng nhái.

Cùng ý kiến, ông Nguyễn Đức Lê, Cục phó Cục Nghiệp vụ (Tổng cục Quản lý thị trường - Bộ Công Thương) cũng kiến nghị các hiệp hội cần chung tay cùng doanh nghiệp đấu tranh chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, không rõ nguồn gốc. Bên cạnh đó, cần phải có những công cụ, giải pháp được pháp luật thừa nhận nhằm hỗ trợ lực lượng quản lý thị trường thực thi nhiệm vụ.

Bàn về giải pháp, ông Nguyễn Hữu Tuấn, đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, để nâng cao hiệu quả công tác phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng trong hoạt động thương mại điện tử, Bộ Công thương đã xây dựng cổng thông tin giải quyết tranh chấp trực tuyến online.gov.vn nhằm tiếp nhận thông tin, gửi khiếu nại, phản hồi thông tin phối hợp xử lý…

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đã phối hợp với Bộ Thông tin - Truyền thông, Bộ Y tế, các cơ quan liên quan gỡ bỏ các gian hàng, sản phẩm vi phạm trên các nền tảng số.

Ông Hữu Tuấn đặc biệt nhấn mạnh đến công tác tuyên truyền, phổ biến và nâng cao năng lực cho doanh nghiệp, cũng như đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực thực thi pháp luật cho cán bộ là lực lượng quản lý thị trường, công an.

Đồng thời, ông Tuấn cũng kêu gọi mỗi người tiêu dùng hãy tận dụng mọi quyền được trao: được tham gia xây dựng chính sách, được tư vấn, được yêu cầu bồi thường, được thông tin chính xác, được an toàn, được lắng nghe… để trở thành người tiêu dùng thông thái.