Chuyển giao để thích ứng
Là một phần của khối doanh nghiệp tư nhân, các doanh nghiệp gia đình có lịch sử phát triển ở Việt Nam như Thành Thành Công (TTC Group), An Phước, Tân Hiệp Phát, Bitits… đang bước vào giai đoạn thế hệ sáng lập (F1) đã lớn tuổi trong khi các con của họ (F2) được đào tạo bài bản đang từng bước tiếp nhận quản trị từng phần công việc.
Các doanh nghiệp gia đình ở Việt Nam đang thúc đẩy quá trình chuyển giao thế hệ nhanh hơnHơn nữa việc chuyển giao thế hệ trong doanh nghiệp gia đình thời gian gần đây còn được đẩy nhanh hơn vì dịch Covid-19 và những biến động chính trị xảy ra trên thế giới gây đứt gãy chuỗi cung ứng buộc các doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp gia đình phải thay đổi để thích ứng.
Khảo sát của PwC Việt Nam cho thấy, có 58% doanh nghiệp gia đình tại Việt Nam đã chuẩn bị kế hoạch kế nghiệp, trong khi con số này năm ngoái là 36%.
Đơn cử như việc chuyển giao thế hệ ở Công ty may thêu giày An Phước, bà Nguyễn Thị Điền, Tổng giám đốc cho biết, nếu không xảy ra dịch Covid-19 thì chưa chuyển giao cho thế hệ F2.
Bởi vì khi dịch Covid-19 xảy ra cả hai vợ chồng bà đang ở nước ngoài, không về nước kịp. Trong bối cảnh đó con bà trước đây chỉ phụ trách mảng kinh doanh nhưng lúc đó phải đứng ra lo toàn bộ cho 5.000 công nhân sản xuất "3 tại chỗ". Ngoài việc được bố mẹ tư vấn từ xa thì con bà tự xoay sở và nhờ đó bộc phát ra nhiều ưu điểm.
Do đó, sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát vợ chồng bà nhận thấy con đã trưởng thành và bản thân con cũng nói không ngờ dịch xảy ra con lại có thêm trách nhiệm với công ty, gia đình.
Cho nên đầu năm 2022, khi bối cảnh thị trường trong nước và trên thế giới có nhiều thay đổi, An Phước đã công bố chuyển giao một phần gồm vừa kinh doanh vừa sản xuất cho con phụ trách.
“Dù biết làm như vậy sẽ tạo nhiều áp lực cho con nhưng các đồng nghiệp xung quanh chúng tôi đều công nhận con đã trưởng thành, lo gánh vác được một phần công việc bố mẹ để lại. Qua việc chuyển giao, ngoài việc chúng tôi kỳ vọng doanh nghiệp sẽ thích ứng, phát triển tốt hơn trong bối cảnh mới thì cũng thể hiện sự tin tưởng vào năng lực của con”, bà Điền nói.
Dù việc chuyển giao được đẩy nhanh hơn tuy nhiên theo bà Điền thì ở An Phước mọi việc diễn ra thận trọng, từng bước. Bởi vì thế hệ F1 đã rất khó khăn để có thành quả hôm nay nên mong muốn các con có cách tiếp quản thế nào cho hiệu quả nhất.
Hơn nữa do tư tưởng của người Á Châu là con cái có lớn, trưởng thành bao nhiêu nhưng những người sáng lập vẫn cảm thấy chưa lớn, luôn lo lắng nếu giao quyền cho con sẽ bị mất vốn.
Theo bà Điền thì những bước đi từ thủa ban sơ của thế hệ F1 hiện nay đã lạc hậu nên cần tiếp cận bằng những phương tiện tiên tiến nhưng phải đầu tư vào lĩnh vực cốt lõi. Thế hệ F2 muốn bứt phá để công ty phát triển, để công nhân có thu nhập cao thì thế hệ F1 ủng hộ nhưng bứt phá sang lĩnh vực khác như thì chưa nên. Đơn cử như An Phước dù có quỹ đất khá lớn nhưng trước nay chỉ sản suất chứ chưa làm bất động sản bao giờ.
“Bây giờ chúng tôi còn sức khoẻ thì vẫn tham gia quản trị, định hướng chiến lược, còn thế hệ F2 làm sao cho công ty phát triển, có thêm lợi tức, cải thiện đời sống công nhân. Chúng tôi luôn định hướng vào giá trị cốt lõi, chứ chưa mở rộng thêm ngành khác. Bởi vì phải vững ở lĩnh vực cốt lõi thì mới tính bước sang lĩnh vực khác”, bà Điền nói thêm.
Thách thức cho thế hệ F2
Kế nhiệm doanh nghiệp gia đình trong bối cảnh nền kinh tế thế giới có nhiều biến động và việc thế hệ sáng lập đặt ra kế hoạch tăng trưởng đầy tham vọng gây ra nhiều thách thức cho thế hệ F2.
Đơn cử như ông Lê Viết Hiếu người nối nghiệp cha mình là ông Lê Viết Hải ở Tập đoàn xây dựng Hoà Bình. Việc CEO 9X được bổ nhiệm trong bối cảnh thị trường xây dựng trong nước cạnh tranh quyết liệt và có dấu hiệu bão hoà. Hoạt động kinh doanh của Tập đoàn xây dựng Hoà Bình gặp khó khăn và phải điều chỉnh kế hoạch kinh doanh giảm xuống do tác động của dịch Covid-19.
Thời điểm đó, Hoà Bình cũng đối diện với loạt tin đồn có tập đoàn bất động sản muốn thâu tóm. Sau đó, ông Lê Viết Hải xác nhận có nhiều tập đoàn bất động sản đặt vấn đề đầu tư để trở thành cổ đông chiến lược nhưng ông không có ý định mời họ vào vì tránh xung đột lợi ích.
Hai năm sau, dịch Covid-19 đã được kiểm soát, Hoà Bình đã vươn lên vị trí số một trong ngành xây dựng Việt Nam. Nhưng ông Hiếu lại đối mặt với áp lực khác đó là tại ĐHCĐ vừa qua, Hòa Bình đặt ra kế hoạch đạt 20 tỷ USD doanh thu vào năm 2032, lợi nhuận đạt 1 tỷ USD.
Tức là năm 2032 doanh thu của Hòa Bình phải gấp 40 lần năm 2021. Chìa khoá để thực hiện tham vọng này theo ông Lê Viết Hải là Hoà Bình sẽ xuất khẩu ngành xây dựng Việt Nam ra thị trường quốc tế.
Không chỉ có vậy, ông vị CEO 9X cũng gặp khó khăn trong quản trị với những công việc nội tại tại doanh nghiệp. Đơn cử như việc chuyển đổi số, Hoà Bình có nhiều hệ thống phần mềm nên thách thức là làm sao tích hợp lại để ra con số tốt nhất giúp lãnh đạo đưa ra quyết định đúng.
Một việc nữa theo ông Hiếu là khó khăn nhất là làm sao tạo được cầu nối tư duy người đi trước và tư duy người đi sau để mọi người cùng nhìn một hướng và có cùng mục tiêu.
Còn bà Nguyễn Ngọc Mỹ, Phó chủ tịch Alphanam Group cho rằng khi dịch Covid-19 xảy ra thì các doanh nghiệp gia đình thường co lại nhằm bảo toàn lực lượng, củng cố, an toàn…do đó nên sau dịch các doanh nghiệp gia đình bị mất đi một số cơ hội.
Dù thừa nhận thế hệ F2 ở Việt Nam khá tương đồng so với F2 các nước khác trên thế giới khi được thụ hưởng tinh hoa và nền giáo dục tốt nhưng bà Mỹ cũng nhận thấy có nhiều thách thức.
Như việc làm thế nào để có cách nhìn đa chiều nhằm dung hoà ý kiến của thế hệ F1 đi trước và ý kiến của các chuyên gia. Hay việc kết nối được với nhau trong bối cảnh toàn cầu hoá như hiện nay để đưa doanh nghiệp phát triển.
